TCVN 6355:2009 - Gạch Xây - Phương pháp thử

1. Giới thiệu chung về tiêu chuẩn

TCVN 6355:2009 là bộ tiêu chuẩn quốc gia quy định các phương pháp thử đối với gạch xây (gạch đất sét nung, gạch bê tông, gạch silicát, gạch không nung…) nhằm đánh giá các chỉ tiêu cơ lý quan trọng để đảm bảo chất lượng, độ bền và tính an toàn khi sử dụng trong công trình xây dựng.
Bộ tiêu chuẩn này được xây dựng dựa trên các kết quả nghiên cứu trong nước, tham khảo nhiều tiêu chuẩn quốc tế (ISO, ASTM, EN…) và cập nhật các phương pháp thử hiện đại, nhằm thống nhất cách kiểm tra, so sánh và chứng nhận chất lượng gạch xây trên thị trường Việt Nam.

Tiêu chuẩn TCVN 6355:2009 bao gồm nhiều phần, mỗi phần quy định một hoặc một nhóm phương pháp thử cụ thể, từ kiểm tra ngoại quan, kích thước, khối lượng cho đến các chỉ tiêu cơ học, vật lý như cường độ nén, độ hút nước, độ rỗng, khả năng chống băng giá… Việc áp dụng thống nhất các phương pháp này giúp:

• Đảm bảo gạch xây được sản xuất và cung ứng phù hợp với yêu cầu thiết kế.

• Tạo cơ sở pháp lý cho việc nghiệm thu sản phẩm.

• Hỗ trợ cơ quan quản lý, nhà sản xuất, phòng thử nghiệm và đơn vị thi công có cùng cách hiểu, cách đo lường.

2. Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn áp dụng cho tất cả các loại gạch xây thông dụng gồm:

• Gạch đất sét nung: gạch đặc, gạch rỗng, gạch trang trí.

• Gạch xi măng – cốt liệu (gạch block bê tông).

• Gạch silicát.

• Gạch không nung (gạch bê tông bọt, gạch tro bay…).

Tiêu chuẩn quy định cách chuẩn bị mẫu, thiết bị thử, quy trình thao tác, cách tính toán và báo cáo kết quả. Ngoài ra, có thể áp dụng cho các loại gạch mới (vật liệu mới) nếu có cùng tính chất cơ bản, miễn là việc thử nghiệm không làm thay đổi bản chất mẫu.

3. Thuật ngữ và định nghĩa

Để đảm bảo thống nhất trong quá trình thử nghiệm, tiêu chuẩn đưa ra các định nghĩa quan trọng:

• Viên gạch chuẩn: sản phẩm được lấy đại diện cho lô sản xuất, không nứt vỡ, đúng hình dạng quy định.

• Độ rỗng: tỉ lệ thể tích lỗ rỗng so với thể tích viên gạch.

• Độ hút nước: phần trăm khối lượng nước mà gạch hút sau khi ngâm theo điều kiện chuẩn.

• Cường độ nén: khả năng chịu tải của gạch khi chịu lực ép vuông góc với mặt chịu lực.

• Khối lượng thể tích: khối lượng của một đơn vị thể tích viên gạch khô.

Các thuật ngữ này là cơ sở để xác định phương pháp thử và tính toán kết quả.

4. Lấy mẫu và chuẩn bị mẫu

Việc lấy mẫu đóng vai trò then chốt, vì nó quyết định tính đại diện của kết quả:

• Số lượng mẫu: tùy lô sản xuất nhưng thường từ 20 đến 50 viên gạch cho mỗi chỉ tiêu thử.

• Phương pháp lấy: lấy ngẫu nhiên từ các vị trí khác nhau trong lô hàng, tránh chọn các viên nằm ngoài rìa hay bị biến dạng.

• Điều kiện mẫu: mẫu phải sạch, không dính vôi vữa, không nứt vỡ ngoài sai số cho phép.

Trước khi thử, mẫu thường được sấy khô ở nhiệt độ 105 ± 5 °C đến khối lượng không đổi để loại bỏ độ ẩm tự do, trừ khi phép thử yêu cầu khác.

5. Các phương pháp thử chính

5.1. Kiểm tra ngoại quan

• Mục đích: đánh giá hình dạng, bề mặt, màu sắc, vết nứt, sứt mẻ.

• Dụng cụ: thước thép, bàn soi.

• Cách thực hiện: quan sát trực quan và so sánh với mẫu chuẩn hoặc quy định kỹ thuật.

5.2. Xác định kích thước và sai số

• Chỉ tiêu: chiều dài, rộng, cao của viên gạch và độ vuông góc, phẳng.

• Dụng cụ: thước cặp, thước thép, dưỡng đo.

• Phương pháp: đo 10 viên gạch, lấy giá trị trung bình, so với dung sai cho phép.

5.3. Xác định khối lượng thể tích

• Mục đích: đánh giá độ đặc, mức độ rỗng.

• Cách tính: khối lượng khô/ thể tích viên gạch (thể tích xác định bằng kích thước hình học).

5.4. Xác định độ hút nước

• Quy trình: cân gạch khô, ngâm trong nước ở 20 ± 5 °C trong 24 giờ, lau khô bề mặt rồi cân lại.

• Công thức:

  $$H (\%) = \frac{m_2 - m_1}{m_1} \times 100$$

  Trong đó $m_1$ là khối lượng khô, $m_2$ là khối lượng sau khi ngâm.

5.5. Xác định độ rỗng

• Tính dựa trên khối lượng thể tích và khối lượng riêng của vật liệu gạch.

5.6. Xác định cường độ nén

• Thiết bị: máy nén có thang đo phù hợp.

• Quy trình:

  • Chuẩn bị mẫu (có thể mài phẳng bề mặt chịu nén).

  • Tải trọng tăng đều cho đến khi gạch phá hủy.

  • Ghi giá trị tải lớn nhất.

• Công thức:

  $$\sigma = \frac{P}{A}$$

  Trong đó $P$ là lực phá hủy (N), $A$ là diện tích chịu nén (mm²).

5.7. Thử độ bền uốn

• Áp dụng cho một số loại gạch trang trí, gạch tấm.

• Mẫu được kê hai đầu và nén ở giữa cho đến khi gãy.

5.8. Thử chống băng giá (nếu áp dụng)

• Mẫu được ngâm nước và đóng băng theo chu kỳ để đánh giá khả năng chịu lạnh, phù hợp cho các vùng khí hậu đặc biệt.

6. Thiết bị, dụng cụ

Tiêu chuẩn quy định chi tiết các loại thiết bị, yêu cầu chính xác đo lường, ví dụ:

• Máy nén có độ chính xác ±1%.

• Thước cặp chính xác 0,1 mm.

• Tủ sấy có thể duy trì 105 ± 5 °C.

• Cân kỹ thuật độ chính xác 0,01 g.

Tất cả thiết bị phải được hiệu chuẩn định kỳ theo quy định của cơ quan quản lý đo lường.

7. Tính toán và báo cáo kết quả

Sau khi thử nghiệm, kết quả cần:

• Tính giá trị trung bình và độ lệch chuẩn cho mỗi chỉ tiêu.

• Ghi rõ số lượng mẫu, điều kiện thử, nhiệt độ, độ ẩm.

• Nêu các hiện tượng bất thường (vết nứt, sứt mẻ trong quá trình thử).

Báo cáo cần có:

• Thông tin về lô sản phẩm (nhà sản xuất, ngày sản xuất, ký hiệu).

• Phương pháp thử đã áp dụng (theo phần nào của TCVN 6355:2009).

• Kết quả đo, tính toán và kết luận đạt/không đạt so với yêu cầu thiết kế hoặc tiêu chuẩn sản phẩm.

8. Yêu cầu an toàn và môi trường

• Khi sử dụng máy nén, cần tuân thủ quy trình bảo hộ để tránh văng mảnh gạch.

• Nước ngâm mẫu phải được xử lý nếu chứa hóa chất hoặc bẩn.

• Tủ sấy và thiết bị điện cần kiểm tra định kỳ để phòng cháy nổ.

9. Ý nghĩa và ứng dụng

Tiêu chuẩn TCVN 6355:2009 đóng vai trò quan trọng trong thực tiễn:

1. Quản lý chất lượng sản phẩm: Giúp nhà sản xuất kiểm soát nguyên vật liệu, quy trình nung hoặc ép, từ đó duy trì chất lượng đồng đều.

2. Nghiệm thu công trình: Là căn cứ pháp lý để chủ đầu tư, tư vấn giám sát và cơ quan kiểm định đánh giá lô gạch trước khi đưa vào xây dựng.

3. So sánh và chứng nhận: Cho phép các phòng thí nghiệm, tổ chức chứng nhận đánh giá sản phẩm của nhiều nhà sản xuất khác nhau theo cùng một tiêu chí.

4. Nghiên cứu phát triển: Hỗ trợ các viện nghiên cứu, trường đại học trong việc cải tiến vật liệu, đưa ra các sản phẩm gạch mới.

10. Kết luận

Bộ tiêu chuẩn TCVN 6355:2009 – Gạch xây – Phương pháp thử cung cấp hệ thống quy trình thử nghiệm đầy đủ và chặt chẽ để đánh giá các tính chất quan trọng của gạch xây. Việc tuân thủ nghiêm ngặt tiêu chuẩn này:

• Đảm bảo sản phẩm đáp ứng yêu cầu thiết kế, độ bền và an toàn.

• Nâng cao uy tín của nhà sản xuất trên thị trường.

• Góp phần tạo nên các công trình bền vững, tiết kiệm và thân thiện với môi trường.

Trong bối cảnh ngành xây dựng Việt Nam ngày càng phát triển, việc áp dụng và cập nhật thường xuyên các phương pháp thử theo TCVN 6355:2009 là yếu tố then chốt để hội nhập với tiêu chuẩn quốc tế, đồng thời nâng cao chất lượng công trình và bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng.