TCVN 9377-1:2012 – Công tác hoàn thiện trong xây dựng: Thi công và nghiệm thu công tác lát và láng

1. Giới thiệu chung về TCVN 9377-1:2012

Trong lĩnh vực xây dựng, công tác hoàn thiện đóng vai trò quan trọng, quyết định đến thẩm mỹ, chất lượng sử dụng cũng như độ bền lâu dài của công trình. Một công trình dù có thiết kế hiện đại và kết cấu vững chắc đến đâu, nếu phần hoàn thiện không đạt yêu cầu thì giá trị sử dụng và tính thẩm mỹ đều bị giảm đáng kể. Nhằm thống nhất các quy chuẩn trong thi công và nghiệm thu, Nhà nước đã ban hành tiêu chuẩn TCVN 9377-1:2012 – Công tác hoàn thiện trong xây dựng – Thi công và nghiệm thu – Phần 1: Công tác lát và láng.

Tiêu chuẩn này thay thế cho một số quy định cũ, cập nhật và bổ sung các yêu cầu kỹ thuật phù hợp với công nghệ vật liệu cũng như phương pháp thi công hiện đại. Nhờ đó, các chủ đầu tư, nhà thầu, kỹ sư, và công nhân xây dựng có cơ sở để thực hiện thi công đúng quy trình, kiểm soát chất lượng, và nghiệm thu theo chuẩn mực.

2. Phạm vi áp dụng của tiêu chuẩn

TCVN 9377-1:2012 được áp dụng cho:

• Công trình xây dựng dân dụng: nhà ở, văn phòng, trung tâm thương mại, trường học, bệnh viện...

• Công trình công nghiệp: nhà xưởng, kho, khu chế xuất, công trình phụ trợ.

• Các hạng mục liên quan đến công tác lát nền, lát sàn, lát gạch, lát đá và công tác láng nền, láng mặt sàn bằng vữa.

Tiêu chuẩn này không chỉ đưa ra các yêu cầu kỹ thuật đối với vật liệu, lớp nền, phương pháp thi công mà còn quy định cụ thể cách kiểm tra, đánh giá, và nghiệm thu.

3. Thuật ngữ và định nghĩa quan trọng

Trong tiêu chuẩn, một số khái niệm cơ bản được giải thích nhằm thống nhất cách hiểu và áp dụng:

• Vật liệu lát: bao gồm gạch, đá, tấm ceramic, granite, gạch terrazzo, gạch cotto…

• Lớp nền: phần kết cấu nằm dưới lớp lát hoặc láng, có thể là bê tông, vữa xi măng, hoặc lớp lót khác.

• Mặt lát: bề mặt được hình thành sau khi hoàn thiện quá trình lát gạch, đá hoặc vật liệu tương tự.

• Mặt láng: bề mặt lớp vữa được làm phẳng, mịn và có thể phủ lớp hoàn thiện khác.

• Vật liệu gắn kết: chủ yếu là vữa xi măng – cát, keo dán gạch, hoặc vữa polymer cải tiến.

• Mạch lát: khe hở giữa các viên gạch, viên đá được chèn bằng vữa hoặc chất trám mạch.

• Chất làm đầy mạch: hỗn hợp vữa hoặc keo chèn nhằm lấp kín mạch, đảm bảo chống thấm và tính thẩm mỹ.

Những định nghĩa này giúp việc áp dụng tiêu chuẩn rõ ràng, tránh hiểu sai khi thi công và nghiệm thu.

4. Yêu cầu kỹ thuật đối với công tác lát

4.1. Vật liệu lát

• Gạch, đá lát phải có nguồn gốc rõ ràng, đạt yêu cầu chất lượng theo tiêu chuẩn riêng (ví dụ TCVN 7745 cho gạch ceramic).

• Bề mặt viên gạch không cong vênh, nứt vỡ, sứt mẻ.

• Kích thước gạch đồng đều, sai lệch trong giới hạn cho phép.

• Vật liệu gắn kết (vữa hoặc keo dán) phải đạt cường độ, độ bám dính theo quy định.

4.2. Yêu cầu về lớp nền

• Lớp nền phải bằng phẳng, sạch bụi, dầu mỡ và tạp chất.

• Độ dốc và cao độ đúng thiết kế.

• Lớp nền bê tông phải đạt cường độ trước khi lát.

4.3. Yêu cầu về thi công lát

• Bố trí viên lát phải tuân thủ bản vẽ hoặc theo quy tắc đối xứng, đảm bảo thẩm mỹ.

• Mạch lát thẳng, đều, độ rộng mạch đồng nhất.

• Màu sắc, hoa văn, vân đá, hướng gạch được phối hợp hợp lý.

• Độ phẳng mặt lát đạt sai số cho phép (ví dụ: sai số không quá 2 mm khi kiểm tra bằng thước dài 2 m).

• Độ dốc đảm bảo thoát nước theo thiết kế, nhất là trong nhà vệ sinh, ban công, sân thượng.

5. Quy trình thi công lát

Quy trình được chia thành các bước cơ bản:

1. Chuẩn bị bề mặt nền: làm sạch, tưới ẩm (nếu cần).

2. Định vị cao độ và cốt: căng dây, đặt mốc chuẩn.

3. Trộn vữa hoặc keo dán: theo đúng tỷ lệ, đảm bảo tính đồng nhất.

4. Lát thử: kiểm tra độ phẳng, độ bám dính, điều chỉnh nếu cần.

5. Lát chính thức: đặt viên gạch theo hàng, dùng búa cao su gõ nhẹ để cố định.

6. Chèn mạch: dùng vữa hoặc keo chuyên dụng chèn kín, tránh nứt hoặc thấm nước.

7. Vệ sinh bề mặt: lau sạch vữa thừa, làm bóng mặt lát.

8. Bảo dưỡng: hạn chế tác động cơ học trong 24–48 giờ đầu.

6. Yêu cầu kỹ thuật đối với công tác láng

6.1. Vật liệu

• Xi măng, cát, nước phải đạt tiêu chuẩn chất lượng.

• Cát dùng cho vữa láng phải sạch, hạt đều, không lẫn tạp chất hữu cơ.

6.2. Yêu cầu lớp láng

• Lớp láng bám chắc với nền, không bong tróc.

• Độ dày lớp láng theo thiết kế (thường từ 10 – 30 mm).

• Bề mặt phẳng, mịn, không rỗ, không nứt chân chim.

• Độ dốc đảm bảo thoát nước tốt.

7. Quy trình thi công láng

Các bước cơ bản:

1. Chuẩn bị lớp nền: làm sạch, tạo nhám, tưới ẩm.

2. Lắp mốc cao độ: chia ô, đặt mốc để kiểm soát chiều dày lớp láng.

3. Trộn vữa: đúng tỷ lệ, trộn đều.

4. Đổ và dàn vữa: dùng bàn xoa, thước nhôm để dàn đều.

5. Xoa mặt: khi vữa bắt đầu se, tiến hành xoa phẳng và mịn.

6. Bảo dưỡng: che chắn, tưới ẩm định kỳ trong 7 ngày để tránh nứt.

8. Kiểm tra và nghiệm thu

8.1. Kiểm tra trong quá trình thi công

• Kiểm tra vật liệu: gạch, đá, xi măng, cát, nước, keo dán.

• Kiểm tra lớp nền trước khi lát/láng.

• Kiểm tra độ phẳng, cao độ, độ dốc trong quá trình thi công.

8.2. Kiểm tra sau khi hoàn thành

• Độ phẳng mặt lát/láng bằng thước dài 2 m.

• Độ rộng và thẳng của mạch lát.

• Độ dốc thoát nước bằng thước hoặc đo thủy bình.

• Độ bám dính lớp láng/lát với nền.

• Màu sắc, hoa văn, thẩm mỹ.

8.3. Hồ sơ nghiệm thu

• Biên bản nghiệm thu vật liệu.

• Bản vẽ hoàn công.

• Nhật ký công trình.

• Biên bản nghiệm thu từng công đoạn và toàn bộ hạng mục.

9. Các sai sót thường gặp và biện pháp khắc phục

• Mặt lát bị phồng rộp, bong gạch → do nền không sạch hoặc vữa dán kém → xử lý bằng cách tháo viên hỏng, vệ sinh nền, lát lại.

• Mạch lát nứt, bong tróc → do dùng vữa không đúng tỷ lệ, không chèn kín → cần cạo bỏ mạch cũ, trám lại bằng keo chuyên dụng.

• Bề mặt láng bị nứt chân chim → do bảo dưỡng không đúng cách → xử lý bằng cách trám lại, phủ lớp mỏng hoặc đánh bóng.

• Độ dốc không đạt yêu cầu → do đặt mốc sai hoặc thi công ẩu → cần đục sửa cục bộ hoặc láng lại.

10. Ý nghĩa và lợi ích khi áp dụng TCVN 9377-1:2012

• Đảm bảo chất lượng công trình: giúp công tác lát, láng đạt chuẩn, bền vững, ít hư hỏng.

• Tăng tính thẩm mỹ: mạch lát thẳng, đều, màu sắc đồng nhất, mặt láng phẳng mịn.

• Tiết kiệm chi phí bảo trì: giảm hư hỏng, nứt vỡ, bong tróc.

• Tạo sự thống nhất trong thi công và nghiệm thu: mọi nhà thầu, kỹ sư, giám sát đều có chung cơ sở đánh giá.

• Phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế: nâng cao uy tín, chất lượng công trình Việt Nam.

11. Kết luận

Tiêu chuẩn TCVN 9377-1:2012 là cơ sở quan trọng để quản lý chất lượng trong công tác hoàn thiện xây dựng, đặc biệt là công tác lát và láng nền. Nhờ áp dụng đúng tiêu chuẩn, các công trình đảm bảo được cả tính kỹ thuật, thẩm mỹ và độ bền.